Y học hiện đại càng ngày càng phát triển với nhiều phương chẩn đoán, phát hiện những dấu hiệu bất thường bên trong cơ thể của con người. Siêu âm là một trong những phương pháp, kỹ thuật được sử dụng phổ biến, hiệu quả cao và an toàn với cơ thể. Vậy siêu âm là gì? Siêu âm có bao nhiêu loại? Quy trình, kỹ thuật và một số lưu ý khi thực hiện siêu âm là gì? Cùng chúng tôi giải đáp những vấn đề đó trong bài viết dưới đây nhé.
Siêu âm là gì?
Siêu âm (tên tiếng Anh – Ultrasound) là một phương pháp giúp chẩn đoán bệnh lý bằng cách sử dụng đầu dò phát sóng âm để ghi lại hình ảnh trực tiếp bên trong cơ thể rồi được phản xạ lại thông qua hình ảnh chuẩn y khoa. Với sự phát triển của khoa học, kỹ thuật mà hình ảnh chẩn đoán siêu càng ngày càng trở lên rõ nét, chân thật hơn giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán chính xác được nguồn gốc gây bệnh cùng như tìm được cách điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.
Siêu âm giúp bác sĩ chẩn đoán được bệnh lý bên trong cơ thể
Không chỉ vậy, kỹ thuật siêu âm còn được sử dụng để kiểm tra, khảo sát các bộ phận, cơ quan khác nhau như: tim, thận, gan, túi mật, tuyến giáp, buồng trứng, tử cung, thai nhi,… giúp xác định được những thay đổi bất thường trong cơ thể, tình trạng của dạ dày hay theo dõi được sự phát triển của em bé. Tuy nhiên, việc thực hiện siêu âm nên được tiến hành khi được bác sĩ thăm khám và chỉ định.
Lợi ích của siêu âm
Kỹ thuật siêu âm là một trong những công cụ chẩn đoán bệnh an toàn, nhanh chóng giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh để thực hiện điều trị hoặc theo dõi tình trạng của cơ thể. Siêu âm có rất nhiều hình thức phổ biến như: Siêu âm 3D, siêu âm 4D, siêu âm Doppler, siêu âm tim, siêu âm trị liệu,… Dưới đây là những lợi ích của tất cả các loại hình thức siêu âm:
- Hỗ trợ các bác sĩ thực hiện thăm khám, xác định chẩn đoán bệnh lý như: viêm dị dạng, các khối u bất thường, sỏi thận,… ở các bộ phận trên cơ thể như tim, gan, thận, mật, tuyến vú, tử cung,…
- Theo dõi sự phát triển của thai nhi một cách rõ nét qua hình ảnh y khoa, đặc biệt thực hiện siêu âm 3D hoặc 4D sẽ giúp các bác sĩ phát hiện được các dị tật về ngoại hình của thai nhi nếu có.
- Siêu âm chẩn đoán hình ảnh không gây hại, gây đau cho cơ thể và có thể thực hiện kiểm tra nhiều lần nếu được bác sĩ chỉ định
- Đánh giá tình trạng, kích thước của các khối u, sỏi như: sỏi, thận, sỏi bàng quang, khối u trong tuyến vú,…
- Kiểm tra các bệnh trong hệ tiêu hóa như viêm ruột thừa, các khối u bất thường,… Đặc biệt, siêu âm còn giúp sàng lọc, tầm soát các bệnh về ung thư như: gan, tuyến giáp, thận, tụy, vú, tử cung, tuyến tiền liệt hay rà soát các khối u ở nhiều vị trí như: vùng cổ, mặt, cơ xương khớp,…
- Đặc biệt, siêu âm thai bằng sóng âm không sử dụng phóng xạ ion hóa như X-quang nên không gây ảnh hưởng xấu tới thai nhi trong bụng mẹ. Siêu âm 4D giúp bố mẹ có thể quan sát được rõ nét mặt mũi, hình hải của thai nhi khi còn bên trong bụng mẹ.
- Chẩn đoán chính xác hình ảnh động mạch chủ, gan, tụy giúp xác định được mức độ tràn dịch ổ bụng, viêm phổi, màng ngoài tim,…
- Ghi lại chính xác, rõ ràng, các hình ảnh mô, cơ quan hay phần mềm mà chụp X-quang hay cắt lớp CT không thể làm được.
- Đặc biệt, siêu âm được thực hiện nhanh chóng, dễ dàng và chi phí ít tốn kém hơn nhiều phương pháp khác.
Ba mẹ kiểm tra được tình trạng của thai nhi khi còn trong bụng mẹ
Tại sao cần thực hiện siêu âm?
Là khi bạn mang thai, siêu âm thai sẽ giúp các ba mẹ kiểm tra được tình trạng phát triển của thai cũng như là kiểm tra xem em bé có bị dị tật hay không,… Một trường hợp khác là khi bệnh nhân xuất hiện một số triệu chứng như: Đau, sưng tấy hay một số triệu chứng đặc trưng khác, bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân thực hiện siêu âm để xác định tình trạng tổng quan của các cơ quan bên trong cơ thể. Kỹ thuật siêu âm giúp kiểm tra, chẩn đoán được tình trạng của nhiều cơ quan trong cơ thể như:
- Kiểm tra tình trạng bệnh lý ở túi mật
- Kiểm tra, đánh giá lưu lượng của máu
- Chẩn đoán tình trạng động của tuyến giáp
- Kiểm tra, xác định vị trí kích thước khối u ở vú
- Kiểm tra tình trạng xương khớp chuyển hóa, viêm khớp,…
- Rà soát tình trạng của cơ quan sinh dục, tuyến tiền liệt
- Hỗ trợ bác sĩ dò đường cho kim khi điều trị khối u
- Siêu âm buồng trứng, tử cung chẩn đoán tuổi, tình trạng nước ối, ngày sinh dự khiến,… của thai nhi
Ngày nay, siêu âm không còn là điều gì quá xa lạ, với kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh cực kỳ hiện đại giúp các bác sĩ phát hiện được chính xác bệnh lý và đưa ra phương án điều trị hiệu quả tốt cho bệnh nhân.
Một số loại siêu âm phổ biến
Theo y học, siêu âm chia thành 3 loại chính, tùy vào cách tiếp cận các bộ phận của cơ thể để thu nhận hình ảnh mà có những tên gọi khác nhau. Bác sĩ sẽ xem xét tình trạng của bệnh và bộ phận cần chuẩn đoán để chỉ định loại siêu âm phù hợp nhất với từng bệnh nhân. Ba loại siêu âm đó cụ thể là:
Siêu âm không xâm lấn
Kỹ thuật siêu âm không xâm lấn là phương pháp được chỉ định nhiều nhất khi các bệnh nhân cần thực hiện siêu âm. Kỹ thuật này được sử dụng để chẩn đoán, kiểm tra các cơ quan, nội tạng vùng bụng, chậu như gan, thận, bàng quan,… hay một số mô khác như khớp hoặc cơ.
Bệnh nhân có thể theo dõi trực tiếp hình ảnh cùng bác sĩ
Đối với loại siêu âm không xâm lấn này, thiết bị siêu âm sẽ được bôi một lớp gel siêu âm và chỉ di chuyển trên bề mặt da tại vị trí của bộ phận cần chẩn đoán để tiến hành ghi nhận hình ảnh để đánh giá tình trạng, kết quả siêu âm. Vậy nên, kỹ thuật này hay được sử dụng để siêu âm tim, siêu âm thai nhi trong bụng mẹ để tiện theo dõi sự phát triển và rà soát bệnh dị tật.
Kỹ thuật siêu âm không xâm lấn thường được chỉ định phổ biến trong các trường hợp sau:
- Siêu âm thai nhi, tim thai
- Siêu âm tim hay mạch máu
- Siêu âm tuyến vú, tuyến giáp, cơ xương khớp hoặc phần mềm
- Siêu âm vùng ổ bụng
Siêu âm xâm lấn
Nếu siêu âm trên bề mặt da gọi là siêu âm không xâm lấn thì siêu âm xâm lấn là kỹ thuật đưa trực tiếp thiết bị vào bên trong cơ thể để chẩn đoán bệnh. Không phải bộ phận nào cũng có thể thực hiện siêu âm không xâm lấn, phương pháp này thường được sử dụng khi thực hiện siêu âm bên ngoài và phát hiện ra bất thường và cần thực hiện xâm lấn để kiểm tra chính xác kết quả hơn.
Kỹ thuật siêu âm xâm lấn thường được sử dụng để thực hiện khi siêu âm qua âm đạo hoặc hậu môn. Trường hợp siêu âm xâm lấn này được thực hiện để chẩn đoán hình ảnh ở các cơ quan như buồng trứng, tử cung, tuyến tiền liệt, bàng quang,… Ngoài ra, siêu âm xâm lấn còn kiểm tra được tình trạng của trực tràng như khối u trực tràng, tắc trực tràng.
Siêu âm xâm lấn còn được gọi là siêu âm đầu dò
Trước khi thực hiện siêu âm xâm lấn, bệnh nhân sẽ được yêu cầu vệ sinh vùng sẽ thực hiện siêu âm đó. Để thực hiện kỹ thuật siêu âm này bệnh nhân sẽ được bác sĩ yêu cầu nằm ngửa hoặc nghiêng, đầu gối được hướng về phía ngực. Bác sĩ sẽ sử dụng đầu dò nhỏ vô trùng hoặc latex hay bao cao su để dần dần tiến vào âm đạo hoặc hậu môn. Trong quá trình thu hình ảnh chẩn đoán, bệnh nhân có thể cảm thấy hơi khó chịu một chút, nhưng cảm giác sẽ biến mất khi kết thúc siêu âm. Kỹ thuật này được thực hiện rất nhanh gọn và tốn ít thời gian, nên không cần quá lo lắng khi thực hiện. Riêng với trường hợp nữ giới chưa quan hệ sẽ được hướng dẫn chi tiết trước và trong quá trình thực hiện siêu âm.
Siêu âm nội soi
Siêu âm nội soi là kỹ thuật cận lâm sàng thường thực hiện kiểm tra đối với một số bộ phận như thực quản, dạ dày. Quá trình siêu âm nội soi là sử dụng một ống nội soi dài, linh hoạt được đưa vào cơ thể của bệnh nhân đẻ ghi lại hình ảnh thông qua thực quản và dạ dày.
Hiện nay, một số bệnh viện kết hợp việc siêu âm nội soi dạ dày, thực quản cùng với thủ thuật sinh thiết hoặc xử lý polyp đối với các bệnh nhân có dấu hiệu có khối u. Siêu âm nội soi đều có thể thực hiện bằng phương pháp gây mê hoặc gây tê tùy vào thể trạng của bệnh nhân.
Hình ảnh bệnh nhân đang nội soi dạ dày, thực quản
Quy trình của siêu âm
Quy trình siêu âm được chia ra làm 3 bước gồm: Chuẩn bị trước siêu âm, quá trình khi siêu âm và sau khi siêu âm. Cùng tìm hiểu 3 quy trình để có thể chuẩn bị thật tốt trước khi siêu âm nhé.
Chuẩn bị trước siêu âm
Đối với hình thức siêu âm không xâm lấn (sóng siêu âm) hầu hết đều không cần chuẩn bị gì đặc biệt. Nhưng đối với một vài trường hợp siêu âm sau cần có lưu ý:
- Khi siêu âm túi mật, bác sĩ sẽ có một yêu cầu với bệnh nhân là không ăn uống trong 6 giờ trước khi thực hiện siêu âm. Trước đó bác sĩ sẽ khám mê trước để phổ biến rõ về lợi ích và tai biến của thủ thuật này.
- Đối với siêu âm vùng chậu, bệnh nhân sẽ được chỉ định uống nhiều nước để làm đầy bàng quang và nhịn tiểu đến khi kết thúc quá trình.
Khi thực, bệnh nhân sẽ được yêu cầu tháo hết toàn bộ nữ trang trên người, vậy nên để tránh mất thời gian và lạc mất đồ nên chuẩn bị trước khi ở nhà. Đặc biệt, nên lựa chọn những trang phục rộng rãi, thoải mái để tiện lợi trong quá trình thực hiện.
Trong quá trình siêu âm
Đối với siêu âm không xâm lấn, bác sĩ hay kỹ thuật viên sẽ thực hiện thoa gel lên đầu mặt máy siêu âm hoặc vùng da siêu âm. Lớp gel này giúp ngăn không khí ở máy đầu dò và da của bệnh nhân. Bạn hoàn toàn có thể yên tâm vì đây là loại gel an toàn và có thể tẩy rửa dễ dàng. Để thu được hình ảnh siêu âm, bác sĩ sẽ ấn đầu dò lên khu vực da cần siêu âm và chụp ảnh để thu được hình ảnh cần thiết.
Bác sĩ siêu âm sẽ tiến hành thoa gel trước
Với các trường hợp siêu âm nội soi hay siêu âm xâm lấn, đầu dò sẽ được gắn vào một thiết bị nội soi như ống dài và được đưa vào một bộ phận mở tự nhiên của cơ thể bệnh nhân như:
- Siêu âm nội soi tim qua thực quản. Kỹ thuật này giúp thu được hình ảnh của tim, người bệnh cần thực hiện gây mê để tiến hành siêu âm nội soi.
- Siêu âm tuyến tiền liệt qua đường ngả trực tràng. Kỹ thuật này thực hiện bằng một loại đầu dò đặc biệt.
- Siêu âm xâm lấn tử cung, buồng trứng qua đường ngả âm đạo. Kỹ thuật này cũng sử dụng đầu dò đặc biệt và được tiến hành đưa vào ống âm đạo một cách nhẹ nhàng nhất để thu thập hình ảnh.
Kỹ thuật siêu âm không hề gây ra đau đớn, nhưng bệnh nhân có thể cảm thấy hơi nhột hoặc khó chịu nhẹ khi kỹ thuật viên hoặc bác sĩ tì đầu dò hay di chuyển, nhất là khi bệnh nhân siêu âm vùng chậu vì phải nhịn tiểu để siêu âm.
Sau khi siêu âm
Quá trình chẩn đoán siêu âm thường chỉ diễn ra trong vòng 30 – 60 phút. Đối với siêu âm không xâm lấn, sau quá trình kết thúc bác sĩ sẽ lau sạch phần gel lúc đầu. Sau đó, bệnh nhân sẽ nhận được kết quả cũng như là chẩn đoán và lời khuyên điều trị từ bác sĩ.
Bác sĩ sẽ dựa vào kết quả chẩn đoán hình ảnh vừa thu được để kiểm tra xem bệnh nhân có dấu hiệu hoặc khối u bất thường trong cơ thể hay không. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định tái khám định kỳ hay kết hợp thêm một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác như MRI, CT,… để xác định đúng tình trạng hay diễn biến của bệnh trên cơ thể để đưa ra phác đồ điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.
Vai trò của siêu âm
Siêu âm có vai trò chính là chẩn đoán bệnh và hỗ trợ các bác sĩ trong quá trình chẩn đoán bệnh bởi có một số bệnh có những triệu chứng lâm sàng tương đồng nên dễ có khả năng chẩn đoán sai bệnh hay khiến phác đồ điều trị không phù hợp với tình trạng bệnh. Phương pháp siêu âm còn giúp các bác sĩ chẩn đoán bệnh từ các triệu chứng bất thường như:
- Siêu âm thai để theo dõi quá trình phát triển của em bé trong quá thời gian thai kỳ và kiểm tra tình trạng của em bé,… Siêu âm thai kỳ còn giúp bố mẹ phát hiện các dấu hiệu bất thường của con như tim, bệnh dị tật,… để tầm soát bệnh và có cách giải quyết kịp thời.
- Siêu âm tim giúp phát hiện các vấn đề về van tim, teo cơ tim, nhồi máu cơ tim hay các chức năng hoạt động của tim,…
- Siêu âm nội soi để kiểm tra, phát hiện sớm các khối u xơ, u nang trong cơ thể.
- Siêu âm kiểm tra vùng bụng để phát hiện các vấn đề về gan, tụy, mật, tiết niệu, tiêu hóa,…
Không chỉ giúp các bác sĩ có thể chẩn đoán đúng tình trạng của bệnh nhân mà siêu âm còn hỗ trợ các bác sĩ phẫu thuật chính xác vị trí cần điều trị trong quá trình nội soi trong phẫu thuật. Hay như khi thực hiện sinh thiết khối u, siêu âm giúp các bác sĩ chọn chính xác vị trí sinh thiết tránh gây đau đớn cho bệnh nhân khi phải thực hiện lần.
Siêu âm giúp phát hiện sớm các khối u trong cơ thể
Kỹ thuật siêu âm được thực hiện khá đơn giản và an toàn với sức khỏe của bệnh nhân, đặc biệt kỹ thuật này không đòi hỏi quá nhiều kỹ thuật thực hiện và chuyên môn cao như chụp MRI hay cắt lớp vi tính nhưng vẫn đảm bảo chắc chắn rằng có thể đem lại hiệu quả trong quá trình điều trị bệnh.
Lưu ý khi siêu âm
Kỹ thuật siêu âm tuy được thực hiện đơn giản và nhanh chóng, nhưng để tránh mất thời gian hay gặp bất tiện thì bạn cần lưu ý một số những điều sau:
- Mặc trang phục thoải mái, rộng rãi khi đến thăm khám, siêu âm. Bởi vì, có một số phương thức chẩn đoán hình ảnh bệnh nhân cần phải bỏ quần áo và mặc áo choàng của bệnh viện để thực hiện.
- Đối với phần ổ bụng: Bệnh nhân cần ăn bữa nhẹ, dễ tiêu hóa trước thời điểm siêu âm. Tránh các loại đồ ăn dầu mỡ, khó tiêu gây khó chịu, đầy hơi bởi nó sẽ làm hạn chế khả năng thu thập hình ảnh của siêu âm.
- Siêu âm túi mật: Bệnh nhân được chỉ định nhịn ăn ít nhất 6 giờ trước khi thực hiện vì khi ăn túi mật sẽ bị co nhỏ gây hạn chế trong quá trình phát hiện các dấu hiệu bệnh.
- Siêu âm tụy, dạ dày: Bệnh nhân sẽ được hướng dẫn uống đủ lượng nước trước khi thực hiện siêu âm nội soi.
- Siêu âm vùng niệu quản, tử cung, tuyến tiền liệt, bàng quang và thai nhi dưới 3 tháng thì bệnh nhân cần phải nhịn tiểu đến khi bàng quang căng để tiến hành siêu âm.
- Siêu âm xâm lấn âm đạo (đối với phụ nữ đã quan hệ): Bệnh nhân được yêu cầu phải đi tiểu đến khi bàng quang không còn nước tiểu nữa mới bắt đầu tiến hành thực hiện.
Đặc biệt, bệnh nhân cần trả lời thành thật các câu hỏi của bác sĩ về tình trạng của cơ thể và những chỉ định cần thực hiện trước khi tiến hành chẩn đoán hình ảnh, để quá trình thu kết quả hình ảnh được diễn ra nhanh chóng và thu được kết quả tốt nhất.
Siêu âm là kỹ thuật đơn giản và an toàn với cơ thể, đặc biệt cực kỳ cần thiết trong việc tầm soát các dấu hiệu bệnh lý để được can thiệp và điều trị sớm để tránh ảnh hưởng về sau. Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về siêu âm, quy trình cũng như là các kỹ thuật của nó trong y học hiện nay. Đến ngay với Hệ thống Y tế Medic để được lựa chọn và trải nghiệm những phương pháp chẩn đoán hình ảnh tốt nhất hiện nay cũng như kiểm tra tình trạng sức khỏe trong cơ thể ngay nhé!
HỆ THỐNG Y TẾ MEDIC
Tổng đài tư vấn: 0915.13.15.15
Website: https://medichospital.com/
Email: medic@medipha.vn
Đánh giá
Chưa có đánh giá nào.